Met ruim 555.000 bezoekers in 2017 brengt het cultuurhistorische Nederlandse Openluchtmuseum in Arnhem de geschiedenis dichter bij dan ooit. De oude molens draaien, de authentieke boerderijen staan er prachtig bij en het trammetje rijdt. Het lijkt ‘business as usual’ in het Openlucht-museum. Toch komt er veel bij kijken om de 90 gebouwen op het museumpark in topconditie te houden. Een knap staaltje planning en onderhoud. Edwin Sluiter: ‘als expert in houtconservering en vochtverdrijven, is Van Lierop al meer dan 30 jaar een betrouwbare partner. Zij zijn een onmisbare schakel in de eeuwige onderhoudsstrijd van ons museum. Vroeger was alles van hout, de vloeren, de constructie en dakbeschot. Op de molensteen na is bij molens alles van hout. Zeer mooi materiaal, maar ook zeer kwetsbaar’.
Edwin Sluiter zet zich ook al meer dan 30 jaar in voor het museum. Hier coördineert hij de altijd aanwezige en vaak complexe onderhoudswerkzaamheden. Samen met een opperman, vijf timmermannen, twee schilders en vele externe partijen houden ze de historisch panden in leven. Het enthousiasme van Sluiter is duidelijk merkbaar in zijn verhalen over het museum. Natuurlijk is zijn bouwkundige achtergrond en sterke affiniteit en aanleg voor geschiedenis een mooie mix voor deze werkzaamheden. Sluiter: ‘Het is zeker goed voor het park en onze bezoekers, dat het museum steeds korter sluitingstijden kent. Dit creëert nieuwe uitdagingen voor de inspecties en het uitvoeren van onderhoud. Met een stukje creativiteit en goede samenwerking lukt dit ons goed’.
Met de uitbreiding van het aantal historische panden is logischerwijze ook het onderhoud toegenomen. Stukje voor stukje werd bijvoorbeeld in 2011 een woning in Raamsdonksveer gedemonteerd en in Arnhem weer opgebouwd. Een van de 326 typische Noorse noodwoningen, waarin gezinnen tot 2018 werden gehuisvest na de watersnoodramp in 1953. Sluiter, die deze complexe verhuizing coördineerde, vertelt dat de restauratie aannemer de container ter plaatse direct kon weghalen. Alles maar ook alles tot aan de plinten toe, werd voorzichtig gedemonteerd en gedocumenteerd. Daarnaast verzamelde weer andere medewerkers zoveel mogelijk informatie over alle bewoners en de geschiedenis van het pand. Dezelfde aannemer mocht de uitdaging in Arnhem weer aangaan en monteerde de woning aan de hand van honderden foto’s en documenten.
‘Hoe krijg je nu grip op het onderhoud’, is een vraag die het onderhoudsteam van Sluiter bezighoudt. Voor een goede staat van onze monumenten, is het van belang om regelmatig te inspecteren en te onderhouden. Wij werken hiervoor alleen met specialisten. In veel gevallen zijn er houtaantasters aanwezig, die het hout constructief verzwakken. Onze panden zijn een feestje voor de Boktor en de Houtworm. Door een te hoog vochtpercentage, optrekkend vocht of doorslaand vocht, hebben wij ook last van zwamaantasting. Conserveringstechnicus Han Betram van Van Lierop: ‘deze aantasting komt aan het licht tijdens inspecties, waarna een bestrijdingsplan wordt opgesteld. Wij behandelen kleine aantasting ter plekke om uitbreiding en extra kosten te voorkomen’. Sluiter: ‘Betram kent hout als geen ander en weet alle luiken en kruipdoor, sluipdoor routes en hij kan vrij onzichtbaar inspecteren. Behandelen van hout is niet altijd het antwoord, goed schoonmaken en blijven monitoren tijdens jaarlijkse inspecties kan uitkomst bieden. Voor onze bezoekers geldt ‘we doen het pas goed als je ons niet ziet’. In overleg of op advies van Van Lierop, moeten we soms iets afsluiten voor onderhoud of inspectie, om te voorkomen dat er onveilige situaties ontstaan of dat een stukje noodzakelijk onderhoud het pand ten goede komt. De veiligheid van onze bezoekers en werknemers staat altijd voorop.
‘Wij geven de voorkeur aan het repareren van schade waarbij bij het oorspronkelijke materiaal behouden. Bij het vervangen van onderdelen wordt zoveel mogelijk hetzelfde materiaal gebruikt. Tenzij er technische eisen zijn om een verandering aan te brengen. Steeds afwegen in hoeverre een pand of een stuk hout van historische waarde is en de financiële gevolgen van repareren of vervangen. Hier komen wij samen met Van Lierop tot de beste oplossing. Wordt het bestrijden van houtrot en gedeeltelijk herstellen met epoxytechnieken of vervangen wij het gehele stuk hout. Een combinatie hiervan is ook mogelijk. Van Lierop voert deze ingrepen technisch en functioneel degelijk uit met behoud van de cultuurhistorische waarden van het monument’, aldus Sluiter.
Het Openluchtmuseum koppelt heden aan het verleden en verbindt generaties. Het onderhoud vraagt tijd, toewijding, goede samenwerking. Het loont de moeite om onderhoudswerken zorgvuldig voor te bereiden en uit te voeren; om niet zomaar het standaardmateriaal toe te passen of een doorsnee bouwvakker aan het werk te zetten. De initiële kosten zijn dan wellicht hoger, maar die worden meestal gemakkelijk terugverdiend.
